Yaralı Bilinç
Shayegan, Ogburn’un kültürel gecikme şeklinde tanımladığı olguyu “geç kalmış bilinç-modernite” olarak isimlendirir. Buna göre, modernleşme sürecini zihinsel bir dönüşüm temelinde yaşamayan, dışarıdan bir etkiyle modernleşmek durumunda kalan toplumlar çarpık bir uyumsuzlukla değişirler. Yaralı bilinç bu toplumdaki bireylerin ikiliğini ve çatışmalarını tanımlar.
Yarı modern toplumda bireyler şeklen modern gibi görünmekle beraber bilinçler gerçeklik-ötesi bir özelliğe sahip olan örf-âdet ve geleneklerin kontrolündedir. Modernlik bir anlamda, yüzlerce yıllık bir geçmişe sahip olan ve zihinlerde kökleşerek adeta değişmez kabul edilen alışkanlıkların gölgesinde kalır. Sonuçta kültürel açıdan güçlü aygıtlara sahip olan modernite, kendi değerlerini ve alışkanlıklarını geleneğin kökleştiği zemine “yamalayarak” geleneksel zihinleri yaralı birer bilinç haline getirir [1]. Bir yanıyla modern olan bireyler bir yanlarıyla da geleneği yaşadıkları için tam bir tutarlılık gösteremez.
Yaralı bilinçler Türkiye ve gelişmekteki ülkelerde sıklıkla karşılaştığımız bir olgu. Çoğu ülkede kısa sürede kırsal nüfusun şehre akın etmesi ve sonrasında hızlı modernleşme sorunun kaynağıdır. Özellikle genç-eğitimli bireylerin üzerinden bazı modern değerlerin toplumda görünürlüğünü artırmıştır. Bir taraftan seküler modern yaşam tarzını ve değerleri yaşamaya çalışan diğer yandan da dinden güçlü şekilde beslenmiş gelenekleri yaşamak isteyen bireylerde değer çatışmaları ya da Shayegan’ın diliyle söylersek “yaralı bilinçler” artmaktadır [2].
Kavram farklı sosyal bilimcilerce değişik isimlerle tanımlanmıştır. Yazar İran ve İslam toplumları üzerinde bu kavramı kullanır. Kültür, kuşak veya değer çatışması yaşayan bireyler çoğu zaman bu çelişkiyi hissediyor. Akılların istediğini duygular, duyguların istediğini toplum reddedebiliyor. Yaralı bilinç bu çelişkinin adıdır.
Kaynak:
[1] Shayegan, D. (2007). Yaralı Bilinç-Geleneksel Toplumlarda Kültürel Şizofreni. (H. Bayrı, Çev.) İst: Metis.
[2] Yanmış, M. (2015). Yakın Dönemde Kürtler: Kimlik-Din-Gelenek, Grifon, Ank. 2017.
