Gramsci Çağı-Felsefe, Hegemonya, Marksizm: Peter D. Thomas
Gramsci, Marksist teorinin 20. yy.’daki aykırı seslerinden biriydi. Bu sebeple Mussolini ve devrin önemli Sosyalistlerinin tepkisini çekmiştir. Stalin ve ileri gelen üyeler Gramsci’yi sosyalist toplantılarından dışlamışlardır. Nihayet Mussolini, bu beyin güneş ışığı görmemelidir diyerek onu hapse göndermiştir. Burada Hapishane Defterleri’ni yazmıştır. Gramsci Çağı-Felsefe, Hegemonya, Marksizm adlı eser Gramsci’nin bu eserini ve diğer fikirlerini tanıtmayı amaçlamaktadır.
Marksizm sosyal bilimlere çok sayıda aydın ve kavram sunmuştur. Kapitalizm eleştirileri öncelikle bu gelenekten türemiştir. Gramsci de bu geleneğin seçkin aydınlarından biridir. Elbette sadece kapitalizme değil sosyalist praxis’e yönelik eleştirileriyle de tanınmaktadır. Rusya özelinde yapılan devrimle Batılı ülkelerde yapılması istenen sosyalist devrimlerin hangi temellere oturtulması gerektiği ve devrimlerin halka nasıl kabul ettirileceği konularında orijinal fikirler ortaya koymuştur.
Devlet ve devrim teorileri Gramsci’nin en belirgin alanlarından biridir. Bu bağlamda hegemonya, rıza ve zorun üretimi, pasif devrim, sivil toplum, katarsis, kültürel hegemonya, siyasi hegemonya, organik aydın-geleneksel aydın gibi birçok kavramı kendince yorumlamıştır.
Pasif devrim, Gramsci’nin teorilerinden iyi bilenenlerinden biridir. Ona göre devrim siyasal alanda yapılır ancak kültürel alanda geliştirilmezse yenilgi kaçınılmazdır. Batı Avrupa’da bazı yerlerde görülen erken dönem sosyalist seçim başarılarının hiçbir neticeye ulaşmamasının sebebi ona göre hakim kapitalist kültür karşısında sosyalist partilerin zayıf kalmasıdır. Bu açıdan işçi-köylü temelli devrim düşünceleri ancak organik aydınlarca beslendiğinde başarılı olabilir. Sadece “zor” başarı getirmez, halkın “ikna” edilmesi de gerekir. Aksi takdirde hegemonik batı kültürü sosyalist siyasal düzen ve yaşam tarzına fırsat tanımayacaktır.
Bu çalışma Gramsci gibi zor hapishane ortamında yazmış bir entelektüelin anlaşılmasını kolaylaştırıyor. Üst düzey aşamalar haricinde direkt Hapishane Defterlerini okumak yerine bu tür çalışmalar çok daha faydalıdır. Bu çalışma kapitalizm karşısında alternatif olma iddiasındaki ideolojik, dini devrimlerin neden başarısız olduklarını açıklayan bir teoriye sahip. İslamcıların birçok yerdeki siyasi, askeri ve örgütsel zaferlerine karşın neden hiçbirinde gerçek bir başarı elde edemediklerini Gramsci önceden açıklamıştır. Bu açıdan yüz yıl önce ortaya konmuş fikirlerinin hala açıklayıcılıklarını koruması düşündürücüdür.
Peter Thomas, Gramsci yazılarını titiz bir incelemeyle bizlere sunmaktadır. Hem sosyalist teoriler hem de Gramsci üzerine yaptığı açıklamalarla konuyu anlaşılır kılmıştır. Dili orta düzeyde zorluklar barındırıyor. Ancak teknik açıdan yeterli okuyucular için bu konunun kendisiyle ilgilidir. Altyapısı olmayanlar için okuması-anlaşılması zor olabilir.
Not: Ayrıca bu bağlamda İslamcılığın Pasif Devrimi isimli çalışmaya bakabilirsiniz.
